ALDEHİTLER

• Karbonil grubuna bir – R ve bir H nin bağlanmasıyla aldehitler oluşur.

veya R – CHO genel formülü ile gösterilir.

• Aldehitlerin küçük molekülleri hoş olmayan kokulu, büyük molekülleri ise hoş kokuludurlar.
• Aldehitlerin kaynama noktaları, aynı karbon sayılı alkol ve asitlerden düşük, alkanlardan yüksektir.

İsimlendirme

1. Türediği karboksilli asitteki – OİK ASİT eki yerine aldehit kelimesi getirilir.
2. Türediği hidrokarbonun sonuna – AL eki getirilir.
   

ALDEHİTLERİN KİMYASAL REAKSİYONLARI

1. Aldehitler yükseltgenme reaksiyonu verirler.

Aldehitlerin yükseltgenmesinden karboksilli asitler oluşur.

1. Aldehitler, Amonyaklı AgNO3 çözeltisini (Tollens ayıracı) metalik gümüşe indirger. Deneyin yapıldığı tüp, gümüş metali ile kaplanacağından ayna görüntüsü oluşur.

R – CHO + 2Ag++3OH– ® 2Ag(k) + R – COO– +2H2O
Aldehit

1. Aldehitler, Fehling çözeltisi ile ısıtılırsa kırmızı renkli bakır I oksit (Cu2O) çöker.

Fehling çözeltisi
NaOH ile baziklendirilmiş CuSO4 çözeltisine sodyum potasyum tartarat çözeltisi katılarak hazırlanan koyu mavi renkli çözeltidir.
R – CHO+2Cu+2 + 5OH– ® Cu2O(k) + RCOO– + 3H2O

1. Aldehitler potasyum permanganat çözeltisinin rengini giderirler. Aldehit karboksilli aside yükseltgenirken, KMnO4'deki Mn+7 iyonu Mn+2 ’ye indirgenir.
   5RCHO + 2MnO4– + 6H+ ® 5RCOOH+2Mn+2+3H2O

1. Aldehitler polimerleşme reaksiyonu verirler.
2. Aldehitler katılma reaksiyonu verirler.
   Katılma karbonil grubundaki pi bağının açılması ile gerçekleşir.

1. Hidrojen katılması (İndirgenme Reaksiyonu)
   Aldehitlerin indirgenmesinden (H2 katılması) primer alkoller oluşur.
   
2. Aldehitlere su katılmasıyla aldehit hidrat bileşikleri oluşur.
   
3. Aldehitlere NH3 katılmasıyla amonyaklı aldehit oluşur.
   

ALDEHİTLERİN ELDESİ

1. Primer alkollerin bir kademe yükseltgenmesinden aldehitler elde edilir.
2. Karboksilli asitlerin bir kademe indirgenmesinden aldehitler elde edilir.

KETONLAR
Karbonil grubuna iki tane alkil grubunun bağlanmasıyla oluşur. Ketonların genel formülü,
veya RCOR şeklindedir.

• Ketonlarda alkil grupları aynı ise basit keton, farklı ise karışık ketondur.
  

Basit keton Karışık keton

isimlendirme ;

1. Alkil gruplarından sonra keton kelimesi getirilir.
2. Türediği hidrokarbondan sonra –ON eki getirilir.
   

Özellikleri

1. Ketonların az sayıda C atomu taşıyan molekülleri suda çözünürler. Büyük moleküllü ketonlar katıdır.
2. Ketonlar yükseltgenmezler. Zorlanırsa CO2 ve H2O ya parçalanırlar.
3. Ketonlar polimerleşme reaksiyonu vermezler. (Aseton hariç)
4. Ketonlar katılma reaksiyonu verirler.

1. Hidrojen katılması (İndirgenme Reaksiyonu)
   Ketonların indirgenmesinden sekonder alkoller oluşur.
   

1. Su katılması
   Ketonlara su katılmasıyla kararsız keto hidrat bileşikleri oluşur.
   

1. Ketonların en küçük üyesi olan asetonun kondensasyonundan aromatik bir bileşik olan mezitilen meydana gelir.

Kondensasyon
Birden fazla küçük moleküllerin polimerleşme sırasında, küçük polar moleküllerin ayrılması olayına denir.


Ketonların Eldesi

1. Sekonder alkollerin bir kademe yükseltgenmesinden ketonlar elde edilir.
   

1. Karboksilli asit tuzlarının ısıtılmasından ketonlar elde edilir.
   

1. Alkinlere su katılmasından ketonlar elde edilir.
   

Aldehit ve ketonlarda İzomeri

• Aynı C sayılı aldehitlerle ketonlar birbirinin izomeridir. Kapalı formülleri CnH2nO dur.
  

Propanon ve propanal kapalı formülleri C3H6O olduğundan birbirinin izomeridir.

KARBOKSİLLİ ASİTLER
Yapılarında karboksil grubu bulunduran bileşiklere karboksilli asitler denir.

Karboksilli Asitler
a. Yapısında bulundurdukları —COOH grubu sayısına göre:
1. Mono karboksilli asitler
Yapılarında 1 tane —COOH grubu bulunduranlar
2. Poli karboksilli asitler
Yapılarında birden fazla —COOH grubu bulunduranlar.
2 tane —COOH grubu bulunduranlara di karboksilli asitler 3 tane —COOH grubu bulunduranlara tri karboksilli asitler adı verilir.
b. Yapılarında —OH ya da —NH2 bağlı olanlar
1. —COOH grubu yanında —OH grubu da bağlı ise oksi asitler adı verilir.
2. —COOH grubu yanında —NH2 grubu da bağlı ise amino asitler adı verilir.
Mono karboksilli asitlerin genel formülleri şeklindedir. CnH2nO2 kuralına uyar.
İsimlendirme yapılırken aynı sayıda karbon u bulunduran alkanların sonuna "oik asit" eki getirilir.
R grubu dallanmış bir hidrokarbon ise, karboksil grubunun bulunduğu karbon una birinci karbon numarası verilerek diğerleri numaralandırılır.
Ayrıca COOH grubundan sonraki 2. karbon una a, 3. karbon una b, 4. karbon una g harfleri verilerek de isimlendirme yapılır.


Poli asitler ise şöyle isimlendirilir;


Karboksilli Asitlerin Genel Elde Edilişleri
1. Primer alkollerin iki derece yükseltgenmesinden
Primer alkoller bir derece yükseltgenirse aldehitler oluşur. Aldehitler yükseltgenirse karboksilli asitler oluşur. Yani primer alkoller 2 kademe yükseltgenirse karboksilli asitler oluşur.


2. Grignard Bileşiklerinden


3. Karboksilli Tuzlarından
R—COONa + HBr ® R—COOH + NaBr
Karboksilat Tuz Karboksilli Asit

Karboksilli Asitlerin Özellikleri ve Reaksiyonları

1. Karboksilli asitlerin molekülleri arasında dihidrojen bağı vardır. Bundan dolayı aynı karbon sayılı, eter, aldehit, keton ve alkollerden daha yüksek sıcaklıkta kaynarlar.
2. Su ile hidrojen bağı oluşturabildiklerinden suda kolayca çözünürler. Ancak zayıf asit olduklarından suda az iyonlaşırlar. Molekül ağırlığı arttıkça iyonlaşma % leri azalır.
3. Homolog sıra oluşturabilirler.
4. Aktif metallerle H2 gazı açığa çıkarırlar.
   Alkoller yalnızca K ve Na gibi metallerle tepkime verirler. Asitler ise K, Na, Mg, Zn…… gibi metallerle de tepkime verirler. Bu özellik Karboksilli asitleri alkollerden ayırır.

R—COOH + Na ® R—COONa + H2
K. asit Tuz
2R—COOH + Ca ® (R—COO)2 Ca + H2

1. Karboksilli asitler, bazlarla nötürleşme tepkimesi verirler.

R—COOH + NaOH ® R—COONa + H2O
Asit Tuz

1. Karboksilli asitler, karbonatlı (Na2CO3, MgCO3…) tuzlarla tepkime verirler.

2R—COOH+CaCO3 ® Ca(R—COO)2(g) + CO2 + H2O

1. Asitin karboksil grubundaki OH grubu çıkarılırsa kalan kısma açil grubu denir.

1. Karboksilli asitler, alkollerle esterleri oluştururlar.

Yağ Asitleri
Yağ asitleri çift ve yüksek karbon sayılı karboksilli asitlerdir.
Doymamış yağ asiti dendiğinde alkil grubunda en az bir tane çift bağ bulunduran yağ asitleridir. Bu asitler oda sıcaklığında sıvı haldedir.

NOT: Adipik asidin hegzametilen diamin ile kondensasyonu sonucu naylon oluşur.

OPTİKÇE AKTİFLİK
Bir C atomuna 4 farklı ya da grup bağlı ise bu C atomuna asimetrik C atomu adı verilir. Molekülde asimetrik C atomu bulunduran bileşikler optikçe aktif maddelerdir. Bu maddeler polarize ışığın titreşim düzlemini çevirirler.

Yukarıdaki bileşiklerde yıldız konulan C atomları asimetrik C atomu'dur.

ESTERLER
Bir mol karboksilli asitle, bir mol mono alkol tepkimeye girerse 1 mol ester ve 1 mol su oluşur. Bu olaya esterleşme olayı denir.


İsimlendirme

1. Asit adı, alkolden gelen alkil adı ve esteri sözcüğü okunarak
2. Alkolden gelen alkil grubunun adı yazılır, sonra asitin "oik asit" kısmı kaldırılır.
   Yerine -at eki getirilir.
   

Esterlerin Elde Edilişi ve Reaksiyonları

1. Karboksilli asitlerin, asidik ortamda alkollerle tepkimesinden ester elde edilir.